دیابت در کودکان از چه سنی شروع می شود؟
فکر کنید روزی که کودکتان با انرژی در خانه بازی می‌کند، ناگهان متوجه تشنگی بیش‌ازحد یا خستگی غیرعادی او می‌شوید. این علائم می‌توانند نشانه‌ای از دیابت باشند، بیماری‌ای که اگر زود تشخیص داده شود، می‌توان آن را به‌خوبی مدیریت کرد. سن شروع دیابت در کودکان موضوعی است که هر والدینی باید درباره‌اش بداند، چون این بیماری می‌تواند در سنین مختلف ظاهر شود و زندگی کودک را تحت‌تأثیر قرار دهد.
سن شروع دیابت در کودکان
دیابت در کودکان به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: دیابت نوع ۱ و نوع ۲، که هر کدام در سنین متفاوتی شایع‌ترند. سن شروع دیابت در کودکان برای دیابت نوع ۱ معمولاً بین ۴ تا ۶ سالگی یا در اوایل بلوغ (۱۰ تا ۱۴ سالگی) است. به گفته انجمن دیابت آمریکا، دیابت نوع ۱ به دلیل حمله سیستم ایمنی به سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده ایجاد می‌شود و اغلب در کودکانی دیده می‌شود که سابقه خانوادگی این بیماری یا عوامل ژنتیکی دارند. علائم آن، مثل تشنگی شدید، ادرار مکرر و کاهش وزن بدون دلیل، معمولاً به‌سرعت ظاهر می‌شوند و نیاز به توجه فوری دارند.
دیابت نوع ۲ در کودکان کمتر شایع است، اما با افزایش چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک، موارد آن در حال رشد است. این نوع دیابت معمولاً در اوایل نوجوانی (۱۲ تا ۱۶ سالگی) تشخیص داده می‌شود، به‌ویژه در کودکانی که اضافه‌وزن دارند، فعالیت بدنی کمی دارند یا در خانواده‌شان سابقه دیابت نوع ۲ وجود دارد.
عوامل محیطی مثل رژیم غذایی پرقند و کم‌فیبر هم خطر ابتلا را افزایش می‌دهند. سن شروع دیابت در کودکان به عوامل متعددی بستگی دارد، اما آگاهی از این سنین می‌تواند به والدین کمک کند علائم را زودتر تشخیص دهند.
حداکثر سن ابتلا به دیابت کودکان چقدر است؟
اصطلاح «دیابت کودکان» معمولاً به کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال اشاره دارد، اما آیا سقف سنی مشخصی برای ابتلا وجود دارد؟ دیابت نوع ۱ اغلب تا اواخر نوجوانی (۱۶ تا ۱۸ سالگی) تشخیص داده می‌شود، اما در موارد نادر ممکن است در سنین بالاتر هم ظاهر شود که به آن دیابت نوع ۱ با شروع دیررس می‌گویند. دیابت نوع ۲ در کودکان معمولاً تا پایان نوجوانی دیده می‌شود و با نزدیک شدن به بزرگسالی، بیشتر به‌عنوان دیابت نوع ۲ بزرگسالان شناخته می‌شود.
بااین‌حال، عوامل ژنتیکی، چاقی و سبک زندگی می‌توانند باعث شوند که دیابت در اواخر نوجوانی هم ظاهر شود. برای مثال، یک نوجوان ۱۷ساله با سابقه خانوادگی دیابت و رژیم غذایی ناسالم ممکن است به دیابت نوع ۲ مبتلا شود. حتی در این سنین، تغییر سبک زندگی (مثل رژیم غذایی سالم و ورزش) می‌تواند پیشرفت بیماری را کند یا حتی از آن پیشگیری کند. بنابراین، سن شروع دیابت در کودکان محدودیت قطعی ندارد و والدین باید همیشه هوشیار باشند.
آیا ممکن است نوزادان و کودکان خردسال هم به دیابت مبتلا شوند؟
هرچند نادر، اما دیابت می‌تواند حتی در نوزادان و کودکان خردسال هم رخ دهد. دیابت نوع ۱ گاهی در کودکان زیر ۵ سال تشخیص داده می‌شود، به‌ویژه در مواردی که عوامل ژنتیکی یا خودایمنی نقش دارند. علاوه بر این، یک نوع بسیار نادر به نام دیابت نوزادی (Neonatal Diabetes) وجود دارد که ممکن است در چند ماه اول زندگی ظاهر شود. دیابت نوزادی می‌تواند دائمی یا گذرا باشد و اغلب به جهش‌های ژنتیکی مرتبط است. این نوع دیابت در کمتر از ۱ در ۱۰۰,۰۰۰ تولد رخ می‌دهد، اما تشخیص زودهنگام آن حیاتی است.
علائم دیابت در نوزادان و خردسالان شامل پوشک‌های سنگین‌تر از معمول (به دلیل ادرار زیاد)، تشنگی بیش‌ازحد، بی‌قراری، کاهش وزن و کندی رشد است. چون کودکان خردسال نمی‌توانند علائم را بیان کنند، والدین باید به این تغییرات توجه ویژه‌ای داشته باشند. اگر این علائم را مشاهده کردید، فوراً با پزشک متخصص کودکان یا غدد مشورت کنید. تشخیص دیابت در این سنین معمولاً با آزمایش قند خون و بررسی ژنتیکی انجام می‌شود و درمان ممکن است شامل تزریق انسولین یا داروهای خاص باشد.
چگونه دیابت در کودکان تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص دیابت در کودکان نیازمند بررسی دقیق علائم و انجام آزمایش‌های تخصصی است. اگر کودکتان علائمی مثل تشنگی شدید، ادرار مکرر، خستگی غیرعادی، کاهش وزن بی‌دلیل یا تاری دید نشان می‌دهد، پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را توصیه کند:
- آزمایش قند خون ناشتا (FBS): این آزمایش پس از ۸ ساعت ناشتایی انجام می‌شود. قند خون ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر در دو نوبت نشان‌دهنده دیابت است.
- آزمایش هموگلوبین A1C: این آزمایش میانگین قند خون در ۲ تا ۳ ماه گذشته را نشان می‌دهد. سطح A1C برابر یا بالاتر از ۶.۵٪ دیابت را تأیید می‌کند.
- آزمایش قند ادرار: وجود قند در ادرار می‌تواند نشانه دیابت نوع ۱ باشد، به‌ویژه اگر با علائم دیگر همراه باشد.
- آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): برای تشخیص دیابت نوع ۲ یا پیش‌دیابت استفاده می‌شود و نشان می‌دهد بدن چگونه گلوکز را پردازش می‌کند.
- آزمایش اتوآنتی‌بادی‌ها: برای تأیید دیابت نوع ۱، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی آنتی‌بادی‌های مرتبط با بیماری خودایمنی انجام دهد.
برای کنترل قند خون در خانه، ابزارهایی مثل دستگاه تست قند خون بسیار مفیدند و به والدین امکان می‌دهند سطح قند خون کودک را مرتب بررسی کنند. در صورت تشخیص دیابت نوع ۱، درمان با انسولین (اغلب از طریق سرنگ انسولین یا پمپ انسولین) شروع می‌شود. برای دیابت نوع ۲، ممکن است رژیم غذایی، ورزش یا داروهای خوراکی مثل متفورمین تجویز شود.
نکات کلیدی برای پیشگیری و مدیریت دیابت در کودکان
برای کاهش خطر دیابت در کودکان، به‌ویژه دیابت نوع ۲، سبک زندگی سالم نقش مهمی دارد. رژیم غذایی متعادل شامل سبزیجات (مثل کدو و کلم بروکلی)، میوه‌های کم‌قند (مثل سیب و زغال‌اخته)، غلات کامل (مثل جو دوسر و برنج قهوه‌ای)، پروتئین‌های کم‌چرب (مثل مرغ و عدس) و لبنیات کم‌چرب می‌تواند قند خون را تنظیم کند. محدود کردن شکرهای اضافی (مثل نوشابه و کیک) و تشویق به ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی روزانه (مثل دویدن، شنا یا بازی‌های گروهی) خطر چاقی و دیابت را کاهش می‌دهد. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله برای جلوگیری از دیابت چی بخوریم؟ را هم بررسی کنید.
برای کودکانی که دیابت دارند، آموزش به والدین و کودک درباره مدیریت بیماری حیاتی است. یادگیری نحوه استفاده از تجهیزات پزشکی، تنظیم رژیم غذایی و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های روزانه می‌تواند کیفیت زندگی کودک را بهبود ببخشد. همچنین، معاینات منظم با پزشک و مشاوره با متخصص تغذیه به کنترل بیماری کمک می‌کند.
جمع‌بندی
سن شروع دیابت در کودکان می‌تواند از نوزادی (در موارد نادر دیابت نوزادی) تا اواخر نوجوانی باشد، اما دیابت نوع ۱ اغلب در ۴ تا ۶ سالگی یا ۱۰ تا ۱۴ سالگی و دیابت نوع ۲ در اوایل نوجوانی شایع‌تر است. نوزادان و خردسالان هم ممکن است به دیابت مبتلا شوند، به‌ویژه اگر عوامل ژنتیکی دخیل باشند. تشخیص زودهنگام با آزمایش‌هایی مثل قند خون ناشتا و A1C امکان‌پذیر است.
