کاربرد دستگاه اپکس لوکیتور

تعیین طول کانال دندان در اندودنتیکس یکی از پیچیده ترین و مهمترین مراحل درمان است خوشبختانه با پیشرفت فناوری تولید دستگاه اپکس لوکیتور یا دستگاه اپکس فایندر و با افزایش آگاهی دندانپزشکان نسبت به کاربردهای آنها و افزایش توانایی آنها در انجام درمان های قابل پیش بینی تر امروزه به طور گسترده و توسط درصد بالایی از همکاران مورد استفاده قرار می گیرد و خوشبختانه در اکثر دانکشده های دندانپزشکی و واحد های مختلف تئوری و عملی اندونتیک آموزش داده می شود.

یکی از مشکلات بزرگ پیش روی کلینیسین ها در درمان های اندونتینک تعیین دقیق طول بیولوژیک کانال ریشه است. محل تلاقی عاج و سمان(CDJ) محل اصلی ختم بافت پالپ و شروع بافت پرودنتال می باشد و مهم ترین نقطه جهت ختم پاکسازی و شکل دهی و پر کردن کانال ریشه است.

در این متن زیر قصد داریم بحث مختصری در خصوص استفاده از دستگاه اپکس لوکیتور ,چگونگی انتخاب یک دستگاه مناسب قلق ها و راهکارهای مورد نیاز جهت کاربرد موثر از این دستگاه داشته باشیم. خیلی خلاصه بخوایم این دوست عزیزمون رو معرف حضورتون بکنم. اپکس لوکیتور (Apex Locator-Apex Finder) دستگاهی ضروری برای درمان اندو می باشد و اندازه طول کانال ریشه را تعیین می نماید.

دستگاه اپکس لوکیتور چیست؟

دستگاه اپکس لوکیتور یا اپکس فایندر یک دستگاه الکترونیکی است که در دندانپزشکی برای تعیین طول کانال ریشه دندان استفاده می شود. این دستگاه فایندر با اندازه گیری مقاومت الکتریکی دندان، موقعیت اپیکال فورامن (سوراخ انتهایی ریشه) را تعیین می کند.

تاریخچه دستگاه اپکس لوکیتور (Apex Locator)

اولین نسل دستگاه اپکس لوکیتور در سال ۱۹۷۴ به تولید انبوه رسید. نسخه اول این دستگاه خالی از ایراد نبود. اما با اینحال مورد توجه دندان پزشکان قرار گرفت. از مهم ترین ایرادات این دستگاه این بود که در محیط مرطوب، دقتش پایین می آمد. برای مثال در مواجهه با خون و چرک، گاهی دچار اشکال در تخمین زدن می شد. نسخه اولیه دستگاه اپکس لوکیتور در بهترین حالت ۸۴ درصد دقت عمل داشت.

معایب نسل اول:

1. دقت دستگاه در صورت وجود رطوبت مانند خون، چرک و هیپوکلریت سدیم دستگاه دچار خطا می شود.
2. در بعضی شرایط اگر درکانال، بافت زنده یا رطوبت وجود داشته باشد، باعث وارد شدن شوک الکتریکی خفیف به بیمار می‌شود.
3. تنظیم‌های خاص پیش از استفاده از آن‌ها وقت‌گیر می‌باشند.
4. در اثر ضعیف یا دشارژ شدن باطری، استریل کردن و یا گیرکردن فایل داخل کانال و کنده شدن عایق فایل، دقت دستگاه نیز پایین می‌آید.
5. در مشخص کردن سریع منطقه‌ی تنگی اپیکالی دچار نقص می باشند.

دومین نسل از دستگاه اپکس لوکیتور ۱۶ سال بعد در سال ۱۹۹۰ به بازار عرضه شد. این دستگاه فایندر به شکلی قابل ملاحظه پیشرفت کرده بود. به طوری که تخمین هایش تا ۹۳ درصد دقت داشتند. ویژگی منحصر به این نسل این بود که در اندازه گیری کانال ریشه، از فرکانس های چند رسانه ای بهره برده شده بود. ویژگی ای که در نسخه های بعدی دستگاه اپکس لوکیتور نیز تکرار شد.

نسل سوم و چهارم اپکس لوکیتور با فاصله کمی در سال های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۲ به بازار آمدند. نسخه سوم در قیاس با نسخه دوم تفاوت اندکی داشت. اما در نسخه چهارم پیشرفت های چشمگیری در تمام ابعاد به وجود آمده بود. در سال ۲۰۰۲ دستگاه اپکس لوکیتور به عنوان نسل چهارم با نام تجاری Bing 1020 ارائه شد. این دستگاه می توانست برای اندازه گیری Apex همزمان از دو فرکانس کاملاً مجزا از هم بهره ببرد. شاید مهم ترین ویژگی نسخه چهارم اپکس فایندر این است که در مواجهه با رطوبت ها همچنان دقیق عمل می کند. ایرادی که در نسخه اول فراگیر بود.

چرا بایستی از اپکس لوکیتر استفاده کنیم؟

همانطور که می دانید به طور سنتی روش تعیین آپیکال فورامن از طریق تهیه ی کلیشه رادیوگرافی بوده است و مطالعات نشان داده اند 90% موارد اپکس رادیوگرافیک و اپکس واقعی بر روی هم منطبق نیستند و همیشه فاصله ای بین این دو نقطه وجود دارد. بنابر این تعیین آپیکال فورامن با استفاده از رادیوگرافی حتی با زوایای مختلف دشوار است و حتی تصور که رادیوگرافی هنوز استاندار طلایی تعیین طول کارکرد می باشد تصور چندان درستی نیست و بایستی مورد تجدید نظر قرار بگیرد. به عبارت دیگر چنان که بخواهیم از رادیوگرافی به عنوان روش استاندار تعیین محل دقیق فورامن اپیکال استفاده کنیم بایستی به سراغ روش های جدیدتر مانند (CBCT) و میکرو سی تی (MicroCT) برویم که در حال حاضر گران بوده و بیمار را در معرض دوزهای بالای اشعه قرار می دهند و به جز در موارد پیچیده درمان , کاربرد کلینیکی دیگری ندارد.

اپکس لوکیتور کمک زیادی در تعیین طول کارکرد بیولوژیک کانال دارند و بر محدودیت های رادیوگرافی از جمله سوپر ایمپوزیشن کانال ها و ساختارهای آناتومیک دیگر مثل فورامن منتال و قوس زایگوما فائق آمده اند و طول زمان درمان را کاهش می دهند. تعداد رادیوگرافی های مورد نیاز و دوز جذبی بیمار حین درمان ریشه را به طور معناداری کم کرده اند. در جمع بندی می توان اینگونه برداشت داشت که دستگاه اپکس لوکیتور به عنوان چشم سوم دندانپزشک عمل می کند و موفقیت کلینیکی را به طور معناداری افزایش می دهد. ولی هنوز نیاز به رادیوگرافی جهت تعیین و مشاهده آناتومی کانال ها و ریشه ها ضروری است و جز لاینفک درمان محسوب می شود.

مزایا دستگاه اپکس لوکیتور

1. دستگاه اپکس لوکیتور به دندانپزشک نسبت به ریشه دندان اطلاعات بسیار مفیدی می دهد. گاهی لازم است دندانپزشک موادی را به ریشه دندان اضافه کند. در مواردی لازم است مواد زائدی را از ریشه خارج کند. در هر دوی این مراحل، دستگاه اپکس لوکیتور برای دندانپزشک مفید خواهد بود.
2. دستگاه اپکس فایندر به دندانپزشک قابلیت محاسبه می دهد. دندانپزشک می تواند داده های به دست آمده از اپکس لوکیتور را به دقت بررسی کند و در نتیجه بهترین تصمیم را اتخاذ کند.
3. دستگاه اپکس لوکیتور درد و ناراحتی را در بیمار کاهش می دهد. این دستگاه با قابلیت های منحصر به فرد خود، در تسهیل روند درمان دندان بسیار کمک کننده است.

معایب دستگاه اپکس لوکیتور

• هزینه بالای دستگاه
• نیاز آموزش برای استفاده صحیح از دستگاه

معیارهای انتخاب یک اپکس لوکیتور مناسب چیست؟

مهم ترین معیار انتخاب دقت دستگاه اپکس لوکیتور می باشد. به طور کلی دستگاه هایی که بر اساس دو فرکانس (Dual Frequencies) و یا چند فرکانسی Multiple Frequencies طراحی شده اند دقت بالاتری نسبت به دستگاه های قدیمی تر تک فرکانسی دارند. توصیه می شود قبل از تصمیم به خرید چند دقیقه وقت بگذارید و به دنبال شواهد علمی تمایز باشید. تجربه شخصی دوستان و همکاران در بسیاری از مواقع می تواند کمک کننده باشد ولی بهترین روش برای انتخاب نیست. امروزه می توانیم در کمتر از چند دقیقه در وب سایت Google Scholar یا PubMed انجام دهیم.

عامل دوم در انتخاب طول عمر دستگاه باطری و لوازم جانبی است. تجربه نشان داده است که استفاده از برند های ژاپنی آلمانی و آمریکایی طول عمر بیشتری نسبت به برند های چینی و کره ای دارند. بایستی قبل از خرید اپکس لوکیتور به شرکت نمایندگی فروش در داخل کشور اهمییت بیشتری داد و خرید را از شرکت هایی انجام داد که خدمات پس از فروش مورد قبولی ارائه می دهند.

نحوه کار اپکس لوکیتور

اپکس لوکیتور از یک مدار الکتریکی برای تعیین محل اپیکال فورامن استفاده می کند که بدن انسان هم جزئی از آن می باشد. به این صورت است که یک طرف دستگاه توسط یک گیره به لب بیمار و طرف دیگر آن به فایل متصل می گردد. برای استفاده از دستگاه اپکس لوکیتور یا دستگاه فایندر، ابتدا لازم است طول یک نقطه کرونر را که به عنوان مرجع در نظر بگیرید. سپس به کمک دستگاه اپکس لوکیتور نقطه دیگری واقع در رأس ریشه دندان را انتخاب کنید. بعد از آن مجدداً به وسیله اپکس لوکیتور فاصله این دو نقطه  را اندازه گیری کنید. فرایندی که در دندانپزشکی به عنوان اندازه گیری رسانایی شناخته می شود.
یکی از الکترودها به ریشه متصل است و دیگری به بدن بیمار وصل می شود. در حین کار کردن دستگاه اپکس لوکیتور یک مدار برق ایجاد می شود. برق در جهت آپیکال به کانال ریشه وارد شده و بافت های پریودنتال را لمس می کند. در لوای برقراری این جریان الکتریکی کاملا بی خطر، دستگاه اپکس لوکیتور به تحلیل داده ها می پردازد. برای به دست آوردن اندازه صحیح طول کانال، ابتدا بایستی فایل متصل به گیره دستگاه را تا حدی داخل کانال پیش ببریم که دستگاه عدد صفر را نشان دهد. عدد صفر نشان دهنده این است که مقاومت الکتریکی با برخورد به اپکس صفر شده است. سپس فایل را کمی خارج می‌کنیم تا عدد 0/5mm فایل تا اپکس را مشخص می‌ کند که معمولاً این نقطه طول کارکرد مناسب را مشخص می کند.

ترفند های مورد نیاز جهت بالا بردن دقت اندازه گیری حین استفاده از دستگاه اپکس لوکیتور:

1-دندان را به خوبی از محیط دهان ایزوله کنید. دندان نبایستی در تماس با مایعاتی مثل بزاق و یا بافت نرم اطراف مثل گونه زبان و لب باشد.

2- فضای پالپ چمبر بایستی خشک باشد. نبایستی خونریزی و یاخروج ترشحات به صورت فعال از کانال دیده شود تاج دندان تا جای ممکن باید خشک و عاری از حضور مایعات باشد

3- جهت تعیین دقیق طول بایستی گشودگی اپیکال وجود داشته باشد در صورتیکه کانال به دلیل کلسیفیکاسیون ویا وجود گوتا پرکا و موارد مسدود کننده باشد در این صورت دستگاه از دقت کافی برخوردار نخواهد بود.

4- ضعیف شدن باتری و کم بودن شارژ آن نیز بر عملکرد دستگاه تاثیر داشته پس سعی کنید دستگاه شما همیشه بیش از 50% شارژ داشته باشد.

نکات مهم در استفاده از اپکس لوکیتور چیست؟

دو نسخه آخر دستگاه اپکس فایندر در برابر رطوبت نیز دقت عملکرد دارد. اما هنگام کار باید به این نکته توجه شود که این موضوع صرفاً مربوط به درون کانال ریشه است. اگر هنگام کار تاج یا رأس دندان مرطوب باشد، ممکن است دستگاه اپکس لوکیتور عملکرد مناسبی از خود نشان ندهد. لازم است قبل از شروع کار، رأس دندان کاملاً خشک شود. از دیگر نکاتی که باید مورد توجه باشد، توجه به کیفیت انجام اندو است. در واقع هر چه اندو بهتری انجام شود، میزان بهره وری از دستگاه اپکس لوکیتور بالاتر می رود. منظور بر این است که باید قبل از استفاده از اپکس لوکیتور تمام پوسیدگی ها و ترمیم های قبلی برداشته شود. به این دلیل که دسترسی به کانال ریشه دندان با کیفیت بیشتر و بهتری انجام شود.

نکته دیگر موضوع ایزوله بودن است. اگر عمل ایزولاسیون در هنگام استفاده از اپکس لوکیتور انجام نشود، نتایج به کلی فاقد اعتبار است. نکته آخر نیز مسئله شارژ بودن دستگاه است. در بسیاری از موارد در طول استفاده از اپکس لوکیتور، به علت شارژ ناکافی دستگاه خاموش می شود. این امر می تواند زمان معاینه را به شکلی فرسایشی طولانی کند. همچنین ممکن است بر روی کیفیت نتایج حاصل نیز تأثیر گذار باشد.

هنگام خرید یک دستگاه اپکس لوکیتور باید به چه ویژگی هایی توجه کرد؟

1. نمایشگر رنگی
2. کالیبراسیون اتوماتیک یا مداوم
3. وجود قابلیت سیگنال های صوتی
4. دارا بودن فناوری چند فرکانسی
5. صفحه نمایش LCD با رنگ روشن
6. ادامه کار با باتری یا ویژگی اتصال مدام به برق
7. صفحه نمایش کج یا قابل تغییر
8. وجود روش سونوگرافی چند فرکانسی
9. دوام بدنه دستگاه (Durability)-سقوط تجهیزات امری اجتناب ناپذیر است برخی از دستگاه ها برا این شرایط ایمن سازی شده اند که می تواند در حین ایمنی مقاومت لازم را به همراه داشته باشد.
10. کالیبراسیون خودکار (Auto Calibration) برخی از دستگاه ها نیاز به کالیبره شدن دستی ندارند و به صورت اتوماتیک بعد از روشن شدن کالیبره می شوند.

جمع بندی

به طور کلی، اپکس لوکیتور یک تجهیزات پزشکی ضروری برای دندانپزشکان است که به آن ها کمک می کند تا طول کانال ریشه دندان را به دقت تعیین کنند. برای انتخاب اپکس لوکیتور نیازمند شناخت کافی نسبت به امکانات مورد نیاز و راهنمایی اطلاعات تخصصی بودین ما در کنارتون هستیم تا بتونید بهترین انتخاب رو داشته باشید. تجربه در استفاده از دستگاه‌ اپکس لوکیتور نقش مهمی ایفا می‌کند و به مرور زمان در مورد نحوه کار کردن با دستگاه اپکس لوکیتورهای مختلف و تفسیر خطاهای اپکس لوکیتورها‌ آشنا می شوید و برحسب نوع درمان و نوع دستگاه متوجه آن‌ها خواهید شد.

برای مثال بطور تجربی احتمال بروز محدوده خطای وسیعی در ریشه‌هایی با طول‌ خیلی بلند، دندان‌هایی با اپکس باز، دندان‌های دچار تحلیل ریشه، حضور ترمیم‌های فلزی یا روکش و دندان های کسیفیه شده وجود دارد و تفسیر اطلاعات بدست آمده از دستگاه در تعیین محل اپکس نیازمند دقت و تجربه کلینیکی بالایی است. دستگاه اپکس لوکیتور یا دستگاه اپکس فایندر جایگزینی برای رادیوگرافی نیست حتی اگر دقت بالاتری نسبت به آن داشته باشد. این دو مکمل یکدیگر هستند و با توجه به خطاهای هر دو در تعیین طول، بهتراست با یک دیگر استفاده شوند.

کامران نوروزی

سلام خوشحالم که با شما آشنا شدم من کامران نوروزی ام. کارشناس ارشد تجهیزات پزشکی کنجکاو و عاشق نویسندگی داستان من دقیقا از زمانی شروع شد که با دنیای تجارت الکترونیک آشنا شدم از اون موقع تا حالا سعی کردم بهترین تجربه خرید و مشاوره آنلاین تجهیزات پزشکی رو به کاربران هاسپکسا منتقل کنم. و این داستان همچنان ادامه داره ….