میزان خطا دستگاه تست قند خون

اندازه‌گیری دقیق سطح قند خون یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های مدیریت دیابت است. بیماران دیابتی برای تنظیم دوز انسولین یا تغییر رژیم غذایی خود، به نتایجی که از دستگاه تست قند خون (گلوکومتر) خود می‌گیرند، کاملاً متکی هستند. با این حال، همانند هر ابزار اندازه‌گیری دیگری، گلوکومترها نیز کاملاً عاری از خطا نیستند. درک ماهیت و میزان قابل قبول خطای این دستگاه‌ها، هم برای بیماران و هم برای متخصصان سلامت، امری ضروری است.

این مقاله به بررسی دقیق استانداردهای جهانی دقت گلوکومترها می‌پردازد و عواملی را که می‌توانند منجر به افزایش میزان خطا دستگاه تست قند خون شوند، معرفی می‌کند تا کاربران بتوانند با آگاهی بیشتری از این ابزار حیاتی استفاده کنند.

میزان خطا دستگاه تست قند خون چقدر است؟

اولین پرسشی که ذهن بیماران را درگیر می‌کند این است که اگر نتایج گلوکومتر با نتایج آزمایشگاه متفاوت باشد، چقدر این تفاوت قابل پذیرش است؟ پاسخ به این سوال توسط سازمان‌های استاندارد جهانی تعیین شده است. دقت گلوکومترها معمولاً بر اساس استانداردهای سختگیرانه‌ای ارزیابی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که نتایج آن‌ها برای تصمیم‌گیری‌های درمانی ایمن و قابل اعتماد هستند.

استاندارد ISO 15197:2013 چیست؟

معتبرترین معیار جهانی برای ارزیابی دقت دستگاه‌های سنجش قند خون، استاندارد ISO 15197 است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تدوین شده است. دستگاه‌هایی که گواهینامه این استاندارد را دریافت می‌کنند، باید الزامات زیر را برآورده سازند:

• برای غلظت‌های بالای ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL): حداقل ۹۵ درصد نتایج اندازه‌گیری شده توسط گلوکومتر، باید در محدوده ۱۵± درصد از نتایج آزمایشگاهی (که به عنوان معیار مرجع در نظر گرفته می‌شود) قرار گیرند.
• برای غلظت‌های زیر ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL): حداقل ۹۵ درصد نتایج اندازه‌گیری شده باید در محدوده ۱۵± میلی‌گرم در دسی‌لیتر از نتایج آزمایشگاهی قرار گیرند.

به عبارت دیگر، اگر قند خون واقعی یک فرد ۲۰۰ mg/dL باشد، یک گلوکومتر استاندارد می‌تواند عددی بین ۱۷۰ تا ۲۳۰ را نشان دهد و همچنان معتبر و قابل اعتماد تلقی شود. بنابراین، اگرچه نتایج ممکن است اندکی با آزمایشگاه تفاوت داشته باشند، اما این اختلاف در یک محدوده قابل قبول و ایمن برای تصمیم‌گیری‌های درمانی است.

عوامل موثر بر خطا دستگاه تست قند خون

اغلب موارد عدم تطابق نتایج، ناشی از خطاهای فنی دستگاه نیست، بلکه به عوامل محیطی، نگهداری نامناسب و تکنیک غلط نمونه‌گیری توسط کاربر برمی‌گردد. شناسایی این عوامل می‌تواند به کاهش خطا دستگاه تست قند خون کمک شایانی کند.

عوامل مرتبط با دستگاه و نوار تست

کیفیت و تاریخ انقضا نوار تست

نوار تست قند خون، که حاوی آنزیم‌های حساس به گلوکز است، عامل اصلی اندازه‌گیری محسوب می‌شود. نوارهای تست تاریخ گذشته یا نوارهایی که به درستی ذخیره نشده‌اند (مانند قرار گرفتن در معرض هوا یا رطوبت)، ممکن است دقت خود را از دست بدهند. این موضوع یکی از شایع‌ترین دلایل افزایش خطا دستگاه تست قند خون است.

کالیبراسیون و نگهداری دستگاه

بسیاری از دستگاه‌های قدیمی‌تر نیازمند کالیبراسیون با استفاده از کد یا تراشه مخصوص نوار تست بودند. عدم تطابق کد نوار تست با کد وارد شده در دستگاه می‌تواند نتایج را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه بسیاری از دستگاه تست قند خون جدیدتر به صورت خودکار کالیبره می‌شوند، اما اطمینان از صحت تنظیمات و استفاده از محلول‌های کنترل جهت آزمودن دوره‌ای دستگاه، همچنان مهم است.

عوامل مرتبط با کاربر و روش نمونه‌گیری

دمای محیط و رطوبت

دمای بسیار پایین یا بسیار بالا می‌تواند بر واکنش آنزیمی نوار تست تأثیر بگذارد. بیشتر گلوکومترها برای کار در یک محدوده دمایی مشخص (معمولاً ۱۰ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد) طراحی شده‌اند. اندازه‌گیری قند خون در محیط‌های بسیار سرد یا بسیار گرم می‌تواند نتایج نادرستی ارائه دهد.

نمونه خون ناکافی یا آلوده

اگر قطره خون گرفته شده برای پر کردن کامل ناحیه سنسور نوار تست کافی نباشد، دستگاه ممکن است نتیجه ناصحیح را نمایش دهد یا اصلاً نتواند اندازه‌گیری کند. همچنین، آلودگی نمونه خون با مواد خارجی (مانند باقی‌مانده الکل، لوسیون یا قند موجود بر روی انگشت) یکی از بزرگترین منابع خطا است. حتماً قبل از نمونه‌گیری، دست‌ها باید با آب و صابون شسته و کاملاً خشک شوند.

میزان هماتوکریت خون

هماتوکریت نشان‌دهنده نسبت گلبول‌های قرمز به حجم کل خون است. شرایطی مانند کم‌خونی شدید یا دهیدراتاسیون (کم‌آبی)، که سطح هماتوکریت را تغییر می‌دهند، می‌توانند بر دقت برخی از مدل‌های گلوکومتر تأثیر بگذارند. هماتوکریت بالا معمولاً منجر به نتایج کاذب پایین و هماتوکریت پایین منجر به نتایج کاذب بالا می‌شود.

چگونه دقت اندازه‌گیری را به حداکثر برسانیم؟

برای اطمینان از اینکه خطا دستگاه تست قند خون در حداقل میزان ممکن باقی بماند و نتایج شما قابل اعتماد باشند، توصیه‌های زیر را رعایت کنید:

1. شستشو و خشک کردن کامل: قبل از هر بار اندازه‌گیری، دست‌ها را با آب گرم و صابون بشویید. گرمای آب به جریان بهتر خون کمک کرده و شستشو هرگونه آلودگی را از بین می‌برد. مطمئن شوید که دست‌ها کاملاً خشک شده باشند.
2. استفاده صحیح از نوار تست: نوارهای تست را در دمای توصیه شده و دور از رطوبت یا نور مستقیم خورشید نگهداری کنید. پس از برداشتن نوار، درب ظرف را بلافاصله محکم ببندید و هرگز از نوارهای تاریخ گذشته استفاده نکنید.
3. نمونه‌گیری مناسب: از فشار دادن شدید انگشت برای گرفتن قطره خون خودداری کنید، زیرا این کار ممکن است مایع میان بافتی را به جای خون خالص بیرون بیاورد و نتیجه را رقیق و نادرست کند.
4. مقایسه دوره‌ای با آزمایشگاه: به صورت دوره‌ای (مثلاً سالی یک بار) یک آزمایش قند خون همزمان (دستگاه و آزمایشگاه) انجام دهید تا مطمئن شوید دستگاه تست قند خون شما همچنان در محدوده استاندارد قرار دارد.

نتیجه‌گیری

هیچ دستگاه تست قند خون خانگی ۱۰۰ درصد دقیق نیست و وجود یک حاشیه خطا، طبق استاندارد ISO 15197، کاملاً طبیعی و قابل قبول است. مهم این است که کاربران بدانند این حاشیه خطا چقدر است و چگونه می‌توانند با رعایت نکات فنی و بهداشتی، عواملی که باعث افزایش خطای دستگاه می‌شوند را کنترل کنند. درک صحیح از میزان خطا، نه تنها به مدیریت بهتر دیابت کمک می‌کند، بلکه از نگرانی‌های بی‌مورد ناشی از تفاوت جزئی نتایج با آزمایشگاه نیز جلوگیری می‌نماید.