آیا افت قند خون باعث حالت تهوع می شود؟

افت قند خون، یا هیپوگلیسمی، وضعیتی است که در آن سطح گلوکز (قند) خون به زیر حد طبیعی کاهش می‌یابد. این حالت اغلب در افراد مبتلا به دیابت که داروهای انسولین یا سولفونیل اوره مصرف می‌کنند، رخ می‌دهد. در حالی که علائم شناخته‌شده‌ای مانند لرزش، تعریق و گیجی وجود دارد، بسیاری از افراد این سوال را مطرح می‌کنند که آیا افت قند خون می‌تواند منجر به حالت تهوع شود؟ پاسخ کوتاه و دقیق این است: بله.

تهوع یکی از علائم کمتر رایج اما مهم هیپوگلیسمی است که نباید نادیده گرفته شود. درک مکانیسم این ارتباط برای مدیریت بهتر دیابت و جلوگیری از عوارض جدی ضروری است.

مکانیسم ارتباطی بین افت قند خون و تهوع

حالت تهوع ناشی از قند خون پایین معمولاً پیامد مستقیم کمبود گلوکز نیست، بلکه ناشی از واکنش‌های دفاعی و مقابله‌ای بدن برای افزایش سریع قند است. این پاسخ‌ها توسط هورمون‌های استرس کنترل می‌شوند.

واکنش جنگ یا گریز (ترشح آدرنالین)

هنگامی که بدن تشخیص می‌دهد سطح قند خون به‌سرعت در حال کاهش است (به‌ویژه برای تأمین انرژی مغز)، مجموعه‌ای از هورمون‌های مقابله‌ای، به‌خصوص اپی‌نفرین (آدرنالین) و نوراپی‌نفرین، ترشح می‌شوند. این ترشح بخشی از واکنش “جنگ یا گریز” است که هدف آن بسیج ذخایر انرژی (گلیکوژن کبد) و بالا بردن قند خون است.

ترشح شدید آدرنالین می‌تواند بر سیستم گوارشی تأثیر بگذارد. آدرنالین جریان خون را از دستگاه گوارش منحرف کرده و سرعت حرکت روده‌ها را کاهش می‌دهد، که این امر مستقیماً منجر به احساس ناراحتی، درد شکمی و در نتیجه حالت تهوع می‌شود. بنابراین، تهوع در این شرایط نشانه‌ای از تلاش شدید بدن برای جبران کمبود قند است. افراد مبتلا به دیابت باید در صورت مشاهده این علائم سریعاً قند خون خود را اندازه بگیرند. استفاده از یک دستگاه تست قند خون دقیق و به‌روز، اولین گام در تأیید و مدیریت هیپوگلیسمی است.

تأثیر هیپوگلیسمی شدید بر سیستم عصبی

مغز به‌طور کامل به گلوکز وابسته است. در هیپوگلیسمی شدید یا طولانی‌مدت، محرومیت مغز از انرژی می‌تواند منجر به علائم نورولوژیک شود. این علائم می‌توانند شامل گیجی، سردرگمی، سردرد شدید و همچنین اختلال در عملکرد ناحیه ساقه مغز باشند که مسئول کنترل حالت تهوع و استفراغ است. در نتیجه، حالت تهوع در کنار سایر علائم عصبی شدیدتر بروز می‌کند.

علائم هشداردهنده دیگر هیپوگلیسمی

در حالی که تهوع می‌تواند یک علامت باشد، هیپوگلیسمی معمولاً با مجموعه‌ای از علائم مشخص می‌شود. آگاهی از این علائم برای تشخیص به‌موقع و پیشگیری از وخامت اوضاع حیاتی است.

علائم اولیه و خفیف

• احساس لرزش یا رعشه در اندام‌ها.
• تعریق ناگهانی (حتی در هوای سرد).
• ضربان قلب سریع و تپش قلب.
• احساس گرسنگی شدید و ناگهانی.
• تحریک‌پذیری یا اضطراب.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر حالت تهوع و سایر علائم هیپوگلیسمی به‌طور مکرر رخ می‌دهند، این نشانه‌ای است که طرح درمانی فعلی شما نیاز به ارزیابی مجدد دارد. دوزهای انسولین، نوع داروی خوراکی یا رژیم غذایی شما ممکن است نیاز به تنظیم داشته باشند.

همچنین، اگر تهوع به استفراغ شدید تبدیل شد، یا اگر قادر به مصرف کربوهیدرات‌های خوراکی نیستید، باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید، زیرا این حالت می‌تواند منجر به هیپوگلیسمی طولانی‌مدت و خطرناک شود.

آمادگی برای شرایط اضطراری پزشکی ضروری است. اطمینان حاصل کنید که همیشه گلوکاگون یا قرص‌های گلوکز در دسترس دارید. برای خرید تمامی وسایل نظارتی، مدیریتی و موارد اضطراری، مراجعه به مراکز معتبر برای خرید تجهیزات پزشکی امری حیاتی محسوب می‌شود.

اقدامات فوری هنگام بروز تهوع ناشی از قند خون پایین

اگر تهوع دارید و شک دارید قند خونتان پایین است، اولین قدم اندازه‌گیری سطح گلوکز است. اگر سطح زیر 70 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) باشد، باید فوراً اقدام کنید (قانون 15/15):

1. مصرف سریع کربوهیدرات: 15 گرم کربوهیدرات زودجذب (مانند نصف فنجان آب میوه، یک قاشق غذاخوری عسل یا قرص‌های گلوکز) مصرف کنید. مایعات معمولاً گزینه بهتری هستند زیرا در حالت تهوع راحت‌تر تحمل می‌شوند.
2. تست مجدد: 15 دقیقه صبر کنید و دوباره قند خون خود را اندازه‌گیری کنید.
3. تکرار در صورت لزوم: اگر قند خون هنوز پایین است، 15 گرم دیگر کربوهیدرات مصرف کنید و دوباره 15 دقیقه صبر کنید.

توجه داشته باشید که در صورت وجود حالت تهوع شدید، از مصرف شکلات یا غذاهای چرب خودداری کنید، زیرا چربی سرعت جذب قند را کاهش داده و روند بهبود را کند می‌کند.

نتیجه‌گیری

حالت تهوع می‌تواند یک علامت جدی و واقعی از افت قند خون باشد که ناشی از واکنش دفاعی بدن (ترشح آدرنالین) است. این علامت هشداردهنده نباید نادیده گرفته شود. مدیریت دقیق دیابت، نظارت منظم بر سطح قند خون و آگاهی از تمامی علائم – از جمله تهوع – به افراد کمک می‌کند تا از رسیدن به سطوح خطرناک هیپوگلیسمی جلوگیری کرده و کیفیت زندگی خود را حفظ نمایند.

همیشه آمادگی داشته باشید و در صورت بروز هیپوگلیسمی‌های مکرر یا شدید، با تیم درمانی خود مشورت کنید.