آموزش تزریقات به خود و دیگران
انجام تزریقات یکی از مهارت‌هایی است که نه‌تنها برای پرستاران و کادر درمانی بلکه برای افراد عادی هم در شرایط خاص بسیار کارآمد و ضروری است. مواقعی پیش می‌آید که دسترسی فوری به مراکز درمانی ممکن نیست، یا افراد ترجیح می‌دهند برخی خدمات ساده پزشکی مانند تزریق آمپول را در منزل دریافت کنند. در این مطلب به صورت کامل به آموزش تزریقات در منزل خواهیم پرداخت؛ از تزریق عضلانی و وریدی گرفته تا تزریق زیرجلدی. همچنین به سؤالات متداول شما پاسخ می‌دهیم تا نگرانی‌هایتان درباره انجام تزریقات به حداقل برسد.
آموزش تزریق آمپول
تزریق آمپول یکی از مهارت های پر کاربرد در زندگی روزمره است که یادگیری آن می تواند در مواقعی که به مراقبت های پزشکی نیاز دارید، بسیار مفید باشد. در ادامه به چندین آموزش تزریقات به خود و دیگران از جمله آموزش تزریق عضلانی، آموزش تزریق وریدی، تزریق زیرجلدی و تزریق به مفصلی پرداخته شده است. با این حال پیشنهاد می‌شود حتما تزریق مفصلی را در مراکز درمانی انجام دهید.
چرا یادگیری آموزش تزریقات اهمیت دارد؟
یادگیری روش صحیح تزریق آمپول می‌تواند در شرایط اضطراری، صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های درمانی و همچنین راحتی بیشتر بیمار مؤثر باشد. برای مثال:
-
مادری که می‌خواهد به فرزندش داروی عضلانی تزریق کند.
-
بیماری که نیاز به تزریق انسولین دارد.
-
سالمندی که توانایی رفت‌وآمد به درمانگاه را ندارد.
در چنین شرایطی، اگر فردی از خانواده با اصول آموزش تزریق آمپول آشنا باشد، می‌تواند کمک بزرگی باشد.
انواع روش‌های تزریق و آموزش آن‌ها
۱. آموزش تزریق عضلانی
تزریق عضلانی (IM Injection) یکی از رایج‌ترین روش‌های تزریق است و معمولاً برای داروهایی استفاده می‌شود که نیاز به جذب سریع دارند.
مراحل تزریق عضلانی:
تهیه محلول: روش تزریق آمپول به این شکل است که در ابتدا، محلول یا دارویی که قرار است تزریق شود، آماده می‌شود. اگر داروی مورد استفاده پودر است، ابتدا با محلولی که از قبل آماده شده است مخلوط می‌شود. حتما در این مرحله به روش تهیه محلول دقت کنید.
ضد عفونی کردن: قبل از هر تزریق، باید محل تزریق به خوبی ضدعفونی شود. برای این کار، می‌توان از الکل یا محلول ضدعفونی کننده دیگر استفاده کرد. (معمولاً بازو یا باسن).
انتخاب محل تزریق: معمولاً محل تزریق عضلانی در ناحیه عضله‌ای انتخاب می‌شود که حجم بالایی از عضلات را در بر دارد، مانند بازو یا باسن.
تزریق دارو: پس از تهیه محلول و ضدعفونی کردن محل تزریق، سوزن تزریق به عمق عضله وارد می‌شود و دارو به آهستگی و به صورت یکنواخت به عضله تزریق می‌شود. میزان دارویی که تزریق می‌شود، به توصیه پزشک یا دستورات داروساز بستگی دارد.
بعد از تزریق: پس از تزریق، سوزن به آرامی خارج می‌شود و محل تزریق با استفاده از الکل یا مواد ضدعفونی کننده دیگر تمیز می‌شود. سپس یک نوار چسب معمولاً روی محل تزریق قرار داده می‌شود تا خونریزی کمتری رخ دهد.
توصیه می‌شود همواره این فرآیند توسط افراد آموزش دیده، مانند پرستاران حرفه‌ای انجام شود.
💡 نکته: همیشه مطمئن شوید که هوا داخل سرنگ باقی نمانده باشد.
۲. آموزش تزریق وریدی
تزریق وریدی (IV Injection) پیچیده‌تر است و بیشتر در مراکز درمانی انجام می‌شود، اما در برخی موارد آموزش آن به مراقبین در منزل هم داده می‌شود.
آماده‌سازی: در ابتدا، داروی مورد استفاده آماده می‌شود. اگر داروی مورد نیاز پودر است، با یک محلول مناسب تهیه و مخلوط می‌شود.
ضدعفونی کردن: برای جلوگیری از عفونت، محل تزریق وریدی باید به خوبی ضدعفونی شود. به طور معمول، از الکل یا محلول ضدعفونی کننده دیگر برای این کار بهره گرفته می‌شود.
انتخاب رگ: مرحله بعدی، انتخاب رگ مناسب است. رگ‌های بزرگتر و قابل دسترس مانند رگ‌های درون بازوها عموماً برای تزریق وریدی انتخاب می‌شوند. (معمولاً رگ‌های روی ساعد یا پشت دست)
ورود سوزن: پس از ضدعفونی کردن، سوزن تزریق به آرامی و به زاویه کوچکی وارد رگ می‌شود. از شاسی روی سرنگ برای کنترل جریان دارو استفاده می‌شود.
تزریق دارو: پس از ورود سوزن به رگ، دارو به آهستگی و به صورت یکنواخت تزریق می‌شود. نحوه و سرعت تزریق دارو بستگی به نوع دارو، مقدار مورد نیاز و دستورات پزشک دارد. پس حتما به این موارد پیش از تزریق توجه کنید و دستورات لازم را مطالعه و به یاد بسپارید.
پایان عملیات: پس از تزریق دارو، سوزن به آرامی بیرون آورید و محل تزریق را با استفاده از الکل یا محلول ضدعفونی کننده دیگر تمیز کنید. سپس، یک باند بر محل تزریق قرار داده می‌شود تا خونریزی کمتر شده و سپس قطع شود.
توجه داشته باشید که آموزش تزریقات وریدی یک مهارت تخصصی است و بهتر است توسط افراد متخصص انجام شود. با این حال اگر آن را به درستی از فردی متخصص بیاموزید، می‌توانید آن را برای دیگران انجام دهید.
۳. آموزش تزریق زیرجلدی
تزریق زیرپوستی یا ساب‌کوتانئوس (SC Injection) معمولاً برای داروهایی مثل انسولین یا هپارین استفاده می‌شود.
روش انجام:
آماده‌سازی دارو: در ابتدا، داروی مورد استفاده را آماده می‌کنید. ممکن است داروی مورد استفاده از قبل آماده شده باشد یا شما باید پودر دارو را با محلولی که به آن اضافه شده مخلوط کنید و به صورت کامل به هم بزنید. توجه کنید که باید محلول شما یک‌دست شود.
ضدعفونی کردن: قبل از هر تزریق، محل تزریق و دست‌های خود را به خوبی با آب و صابون یا الکل ضدعفونی کنید.
انتخاب محل تزریق: عموماً محل تزریق زیر جلدی در ناحیه شکم یا بازو انتخاب می‌شود. معمولاً این مناطق مناسب برای تزریق هستند.
تزریق دارو: نوک سوزن را با زاویه ۴۵ درجه و به طور کاملاً عمودی به پوست، در عمق حدود ۶ تا ۱۰ میلی‌متر وارد کنید. پس از ورود سوزن، دارو به آهستگی و به صورت یکنواخت به زیر پوست تزریق می‌شود.
بعد از تزریق: سپس سوزن را آهسته و با احتیاط بیرون می‌کشید. محل تزریق را با استفاده از الکل یا مواد ضدعفونی کننده دیگر تمیز کنید. اگر مورد نیاز باشد، یک نوار چسب روی محل تزریق قرار داده می‌شود تا خونریزی کمتری رخ دهد.
📌 سؤالی رایج: بهترین محل تزریق زیرجلدی کجاست؟
✅ پاسخ: ناحیه شکم، حداقل ۵ سانتی‌متر دورتر از ناف، یکی از بهترین نقاط برای جذب بهتر دارو است.
4.آموزش تزریق مفصل
تزریق داخل مفصل (Intra-articular Injection) نوعی تزریق تخصصی است که معمولاً برای درمان آرتروز، التهاب مفاصل یا تزریق داروهای ضد درد در مفاصل استفاده می‌شود مانند وضعیت اورژانسی یا نیاز به تزریق در مفصل است نیز صورت می‌گیرد. برای انجام تزریق به استخوان، این مراحل عموماً دنبال می‌شوند:
آماده‌سازی: در ابتدا، داروی مورد استفاده را آماده می‌کنید. معمولاً از آمپول‌های حاوی دارو استفاده می‌شود.
ضدعفونی کردن: محل تزریق و دست‌های خود را به خوبی با آب و صابون یا الکل ضدعفونی کنید. به دلیل اهمیت حفظ از آسیب‌رسانی به بافت‌های اطراف استخوان، بهتر است این مرحله با دقت بیشتری صورت بگیرد.
انتخاب محل تزریق: به طور عمومی، محل تزریق به استخوان در ناحیه فوقانی و پایینی شکم (نیمه بینی) یا ناحیه بین سینه و شانه (نیمه سومیتی) انجام می‌شود. این مناطق در نزدیکی استخوان‌های بزرگ است.
تهیه سوزن: برای تزریق به استخوان، سوزن‌هایی با طول و قطر ویژه استفاده می‌شوند. سوزن باید به قدر کافی بلند باشد تا به استخوان عمقی داخل شود.
تزریق دارو: سوزن را به آرامی و به زاویه ۴۵ درجه به استخوان وارد کنید. با اعمال فشار، سوزن وارد استخوان می‌شود. پس از ورود سوزن، دارو به آهستگی تزریق می‌شود. پس از تزریق دارو، سوزن را با دقت بیرون می‌کشید.
بعد از تزریق: محل تزریق را با استفاده از الکل یا مواد ضدعفونی کننده دیگر تمیز کنید. پس از تزریق به استخوان، ممکن است نیاز به باند گذاری بر محل تزریق برای کاهش خونریزی باشد.
آیا تزریق داخل مفصل را می‌توان در منزل انجام داد؟
این روش باید حتماً توسط پزشک یا پرستار مجرب انجام شود و انجام آن در منزل به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
پاسخ به سؤالات متداول درباره آموزش تزریقات
آیا تزریق آمپول در منزل خطرناک است؟
در صورتی که فرد آموزش دیده باشد و از وسایل استریل استفاده کند، تزریق در منزل خطر خاصی ندارد. اما اگر تجربه و دانش کافی نباشد، ممکن است عوارضی مانند عفونت، خونریزی یا آسیب به اعصاب رخ دهد.
آیا می‌توانم به خودم تزریق کنم؟
بله، در مواردی مانند تزریق انسولین یا داروهای خاص، فرد آموزش‌دیده می‌تواند به خود تزریق انجام دهد. با این حال باید روش صحیح، ضدعفونی و زاویه ورود سوزن به درستی رعایت شود.
بهترین سوزن برای تزریق عضلانی چیست؟
معمولاً از سوزن‌های با گیج ۲۱ یا ۲۲ و طول ۳۸ میلی‌متر برای تزریق‌های عضلانی استفاده می‌شود. برای کودکان، از سوزن‌های کوتاه‌تر و نازک‌تر بهره گرفته می‌شود.
وسایل مورد نیاز برای تزریق چیست؟
-
سرنگ استریل (مطابق حجم دارو)
-
سوزن مناسب
-
پنبه یا گاز استریل
-
الکل طبی یا محلول ضدعفونی‌کننده
-
دستکش یک‌بار مصرف
-
ظرف امن برای دفع سوزن استفاده‌شده
توصیه مهم: یادگیری از منبع معتبر
یادگیری صحیح و اصولی آموزش تزریقات در منزل حتماً باید تحت نظر فرد متخصص یا دوره‌های آموزش معتبر انجام شود. حتی اگر قصد دارید به اطرافیان خود در شرایط خاص کمک کنید، حتماً با یک پرستار یا پزشک مشورت نمایید.
کلام آخر
با توجه به اهمیت روزافزون خدمات درمانی در منزل، یادگیری تزریقات یکی از مهارت‌هایی است که می‌تواند در مواقع ضروری بسیار کمک‌کننده باشد. در این مطلب از مجله هاسپکسا تلاش کردیم تا روش انجام انواع تزریقات را به شما بیاموزیم. در آخر توجه داشته باشید اگر نیاز به انجام تزریق در منزل دارید اما تجربه کافی ندارید، تزریق آمپول باید با استفاده از تجهیزات پزشکی استریل و مناسب و توسط پرستار حرفه‌ای استفاده کنید تا با اطمینان خاطر بیشتری مراحل درمان را دنبال کنید.
من رامین جابری هستم. عاشق نویسندگی
