زخم بستر و آنچه باید در مورد آن بدانید: ابتلا و علائم

زخم فشاری به آسیبی گفته می‌شود که به پوست و بافت زیر خود را تجزیه می‌کند. این اتفاق در زمانی رخ می‌دهد که در ناحیه مورد نظر به پوست فشار وارد شود. این عارضه با عنوان زخم بستر هم شناخته می‌شود. در ایران بیشتر این بیماری با عنوان زخم بستر شناخته می‌شود.

زخم فشاری یا بستر می‌تواند جزیی و گسترده باشد و تعریف گسترده‌ای از زخم را در بر می‌گیرد. به عنوان مثال زخم فشاری می‌تواند یک تغییر رنگ جزیی روی پوست فرد باشد. در حالی که بعضی از زخم‌های بستر در بدن سوراخی ایجاد می‌کنند که حتی بخشی از استخوان بدن فرد قابل مشاهده است.

چه طور زخم بستر گسترش پیدا می‌کند؟

زمانی که فشار زیادی به بخشی از پوست در زمان کوتاه تحمیل شود، ممکن است زخم بستر پدید می‌آید. حتی ممکن است فشار کمی در طول زمان بلندتری سبب گسترش زخم فشاری شود.

فشار اضافی وارد شده به پوست باعث اختلال در جریان خون می‌شود. این اختلال سبب عدم خون‌رسانی می‌شود و در نتیجه پوست آسیب می‌بیند. اکسیژن و مواد مغذی به پوست نمی‌رسند و در نتیجه پوست شروع به تجزیه می‌کند. در نتیجه زخم پدید می‌آید.

زخم بستر بیشتر در افراد درگیر با مشکلات حرکتی پدید می‌آید. دشواری در حرکت سبب می‌شود تا این افراد بیشتر زمان خود را خوابیده یا در حالت نشسته قرار داشته باشند.

بیماری‌هایی که روی جریان خون اثر می‌گذارند، مانند دیابت نوع دو می‌توانند آسیب بیشتری به افرادی که درگیر این عارضه هستند وارد کنند.

چه افرادی دچار زخم بستر یا زخم فشاری می‌شوند؟

به گزارش وِل‌اِل سالانه بیش از ۷ میلیون نفر در سراسر دنیا به این عارضه مبتلا می‌شوند. آمریکا به تنهایی سالانه ۲/۵ میلیون نفر مبتلا به زخم بستر را داراست که از میان آنها، ۶۰ نفر عاقبتشان به مرگ ختم می‌شود.

همچنین تخمین شده است که از هر ۲۰ نفر که در بیمارستان بستری می‌شوند، یک نفر به عارضه زخم بستر دچار می‌شود. افرادی که سن آنها بیشتر از ۷۰ سال است آسیب پذیرتر هستند. به همین علت زخم فشاری در این افراد شایع‌تر است. این افراد بیشتر به تحرک کم تمایل دارند و مشکلات پوستی متعددی هم به دلیل کهولت سن برای آنها رخ می‌دهد.

زخم بستر چگونه درمان می‌شود؟

درمان زخم بستر به کمک کرم، ژل‌های مختص این مشکل و استفاده از باند امکان‌پذیر می‌شود. این سه مورد کمک می‌کنند سرعت درمان زخم فشاری افزایش پیدا کند. معمولا برای موارد جدی‌تر که آسیب چشمگیری به بدن وارد شده است، پیشنهاد جراحی می‌شود.

برای برخی از افراد این نوع از زخم با پرستاری محدودی برطرف می‌شود. کافیست به موقع تشخیص داده شود و روند درمانی به صورت مرتب مورد توجه قرار گیرد تا زخم از بین برود. با این حال زخم‌های بستر جدی‌تر عارضه‌های دیگری پدید می‌آورند. به عنوان مثال اگر به زخم فشاری جدی رسیدگی نشود ممکن است فرد به قانقاریا یا مسمومیت خون مبتلا شود.

درمان زخم‌های بستر می‌تواند سخت، دردناک و چالش برانگیز باشد. به همین دلیل تکنیک‌هایی توصیه می‌شود که جلوی پیشرفت زخم را می‌گیرد. این توصیه‌های عبارتند از:

• مرتب موقعیت فرد را تغییر دهید.

• در راستای کاهش آسیب از بالشتک و همچنین تشک مواج استفاده کنید.

متاسفانه حتی با مراقبت مناسب از بیمار، ممکن است نتوان توسعه و پدید آمدن زخم بستر را پیشبینی کرد. با این حال در مشاهدات اولیه لازم است سریع برای درمان و جدی نشدن آن اقدام کنید.

علائم زخم بستر

بخش‌هایی از بدن که با چربی پوشیده نشده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به زخم بستر هستند. این بخش‌های بدن معمولا با تخت یا ویلچر بیمار بیشتر در تماس هستند.

همچنین اگر نمی‌توانید از محل خواب و استراحت خود به راحتی بلند شوید، حتما در معرض این نوع از زخم قرار می‌گیرید. بخشی‌هایی از بدن که در معرض زخم فشاری هستند عبارتند از:

• شانه شما و بخش‌های شپتی آن

• آرنج‌ها

• پشت سر بیمار

• لبه‌های گوش که تماس مستقیم با رخت‌خواب دارند

• زانو، مچ پا و حتی انگشتان پا

• ستون فقرات که چربی کمتری در این نواحی وجود دارد

• استخوان دنبالیچه

بخش‌هایی از بدن که در استفاده بلند مدت از ویلچر آسیب می‌بینند عبارتند از:

• باسن بیمار

• بخش‌های پشتی بازوها و پاهای بیمار

• پشت استخوان لگن بیمار

شدت زخم بستر

متخصصان زمینه مراقبت‌های بهداشت از روش‌های متفاوتی برای دسته‌بندی انواع زخم فشاری یا بستر و درجه‌بندی آنها بهره می‌برند. متداول‌ترین روش تشخصی شدت زخم بستر “پنل توصیه‌های زخم بستر اروپا” (به اختصار EPUAP) به حساب می‌آید. در این روش هر چقدر درجه بالاتر باشد، شدت زخم فشاری بیشتر است.

درجه ۱:

این نوع از زخم بستر، سطحی‌ترین نوع آن به حساب می‌آید. در این نوع از زخم فشاری رنگ پوست نواحی تحت فشار تغییر می‌کند. معمولا در افراد سفید پوست شاید تغییر رنگ بخش‌های تحت فشار به رنگ قرمز هستیم. همچنین افرادی که رنگ پوست آنها تیره یا سیاه پوست هستند، پوست نواحی تحت فشار به بنفش یا کبودی متمایل می‌شوند.

این نواحی با اعمال فشار بیشتر تغییر رنگ نمی‌دهند و رنگ آنها ثابت است. امکان ایجاد خراش و همچنین تجربه درد در این نواحی وجود دارد. ممکن است این بخش‌های آسیب دیده به شکل اسفنجی یا سخت درآیند.

درجه ۲:

در زخم‌های بستر درجه ۲ شاهد وارد شدن آسیب به پوست هستیم. در این شرایط ممکن است لایه خارجی پوست یا لایه عمیق‌تر پوست آسیب ببیند. در حقیقت در این حالت بیمار بخشی از پوست تحت فشار را از دست می‌دهد. ظاهر این زخم‌ها بیشتر شبیه زخم باز یا تاول است.

درجه ۳:

در این درجه از زخم‌های بستر بافت پوست به کل از بین می‌رود. همچنین امکان آسیب بافت‌های زیرین پوست هم ممکن است. به عنوان مثال در این شرایط امکان آسیب به عضله و استخوان زیرین وجود دارد. افرادی که مبتلا به عارضه زخم بستر درجه ۳ هستند، معمولا زخم عمیق و حفره روی بدن آنها ایجاد می‌شود.

درجه ۴:

این نوع از زخم بستر شدیدترین نوع از این زخم به حساب می‌آید. در این حالت پوست به شدت آسیب می‌بیند و بافت شروع به مردن می‌کند. همچنین به وضوح استخوان و عضله‌ها آسیب می‌بینند.

افراد مبتلا به زخم فشاری درجه ۴ در معرض خطر بالایی برای ابتلا به عفونت‌های آسیب‌رسان هستند.

رامین جابری

من رامین جابری هستم. عاشق نویسندگی