مراقبت از بیمار روندی دشوار برای شخص بیمار و اطرافیان او به حساب می‌آید. مراقبت از بیمار به همه فرآیندها و تدابیر پزشکی و پرستاری گفته می‌شود که برای حفظ و بهبود وضعیت بیمار صورت می‌گیرد. این مراقبت‌ها می‌توانند در محیط بیمارستانی یا در منزل انجام شوند. همچنین ممکن است این فرآیند شامل مراقبت‌های پزشکی، پرستاری، روانشناختی، روانپزشکی و اجتماعی باشند.
چگونه از بیمار مراقبت کنیم؟
مراقبت از بیمار به وضعیت سلامتی او بستگی دارد. در برخی موارد، مراقبت از بیمار ممکن است شامل تشخیص و درمان بیماری، ارائه داروها و انجام تزریقات، جراحی، فیزیوتراپی، تمرینات توانبخشی و تغذیه مناسب باشد. مراقبت از بیمار، چه در منزل و چه در بیمارستان، وظیفه‌ای مهم و خطیر است که نیازمند صبر، حوصله و دقت کافی دارد. این کار نه تنها به بهبودی سریع‌تر بیمار کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود تا بیمار احساس راحتی و آرامش بیشتری داشته باشد. هدف اصلی مراقبت از بیمار بهبود وضعیت بیمار، کاهش علائم و عوارض بیماری و بهبود کیفیت زندگی او به حساب می‌آید. بنابراین کل این فرآیند نقش مهمی در مراقبت از بیماران دارند.
به طور کلی مراحل مراقبت از بیمار شامل موارد زیر است که باید به آن توجه کنید:
1. ارزیابی وضعیت بیمار:
اولین قدم در مراقبت از بیمار، ارزیابی وضعیت او است. این کار شامل بررسی علائم بیماری، سابقه پزشکی، داروهای مصرفی و سایر اطلاعات مربوط به سلامتی بیمار می‌شود. برای انجام این کار، می‌توانید از بیمار سوالات مختلفی بپرسید و یا پرونده پزشکی او را مطالعه کنید.
2. تأمین نیازهای اولیه بیمار:
پس از ارزیابی وضعیت بیمار، باید نیازهای اولیه او را تأمین کنید. این نیازها شامل موارد زیر می‌شود:
- آب و غذا: بیمار باید به طور منظم آب و غذا مصرف کند تا از کم‌آبی و سوءتغذیه جلوگیری شود.
- دارو: داروهای بیمار را باید طبق دستور پزشک و در زمان‌های مشخص به او بدهید.
- استراحت: بیمار به استراحت کافی برای بهبودی نیاز دارد. محیطی آرام و舒適 برای او فراهم کنید تا بتواند به خوبی استراحت کند.
- بهداشت: باید به بهداشت بیمار توجه کنید و به طور مرتب دست‌ها، لباس‌ها و محیط اطراف او را تمیز نگه دارید.
3. کنترل علائم بیماری:
علائم بیماری را به طور مرتب کنترل کنید و در صورت مشاهده هر گونه تغییر، به پزشک یا پرستار اطلاع دهید.
4. ارائه مراقبت‌های پزشکی:
اگر بیمار نیاز به مراقبت‌های پزشکی خاصی دارد، باید این مراقبت‌ها را طبق دستور پزشک انجام دهید. این مراقبت‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تعویض پانسمان: اگر بیمار زخم یا جراحت دارد، باید پانسمان او را به طور مرتب تعویض کنید.
- تزریق: اگر بیمار نیاز به تزریق دارد، باید آن را طبق دستور پزشک انجام دهید.
- فیزیوتراپی: اگر بیمار نیاز به فیزیوتراپی دارد، باید او را به جلسات فیزیوتراپی ببرید.
5. حمایت عاطفی از بیمار:
بیمار در دوران بیماری به حمایت عاطفی خانواده و دوستان خود نیاز دارد. با او صحبت کنید، به او دلگرمی بدهید و به او کمک کنید تا با شرایط جدید خود کنار بیاید.
نکات مهم در مراقبت از بیمار:
- صبر و حوصله داشته باشید: مراقبت از بیمار ممکن است کار طاقت‌فرسایی باشد. صبور باشید و با آرامش با بیمار رفتار کنید.
- به بیمار گوش دهید: به صحبت‌های بیمار گوش کنید و به او اجازه دهید تا احساسات خود را بیان کند.
- با بیمار همدلی کنید: خودتان را جای بیمار بگذارید و سعی کنید شرایط او را درک کنید.
- از بیمار غافل نشوید: بیمار را به حال خود رها نکنید و به طور مرتب به او سر بزنید.
- بهداشت را رعایت کنید: برای جلوگیری از انتقال بیماری، بهداشت را به طور کامل رعایت کنید.
- در صورت نیاز، از کمک دیگران استفاده کنید: اگر در مراقبت از بیمار مشکل دارید، از کمک اعضای خانواده، دوستان یا پرستاران حرفه‌ای استفاده کنید.
آشنایی با انواع مراقبت های بیمار
مراقبت از بیماران میتواند به صورت گسترده‌ای انجام شود و شامل انواع مختلفی از مراقبت‌ها است. در ادامه برخی از انواع روش‌های مراقبت از بیمار آورده شده است:
مراقبت پزشکی: شامل تشخیص، درمان و پیگیری بیماری‌ها توسط پزشکان است. این فرآیند شامل تجویز داروها، اجرای فرآیندهای پزشکی مانند جراحی، انجام آزمایشات تشخیصی و نظارت بر علائم بالینی بیمار است.
مراقبت پرستاری: شامل نگهداری و مراقبت مستقیم از بیماران توسط پرستاران است. نظارت بر وضعیت فیزیکی و علائم بیمار، تزریق دارو، تغییرات بستر، مراقبت از زخم‌ها، انجام تزریقات و ارائه سرم‌ها، نظافت بیمار و ارائه مشاوره به بیمار و خانواده‌اش بعضی از موارد مربوط به این نوع از مراقبت هستند.
مراقبت روانشناختی و روانپزشکی: درمان و مراقبت از مشکلات روانی و روانپزشکی بیماران اهمیت دارد. ارائه مشاوره، درمان دارویی، درمان روان‌درمانی، مداخلات روانشناختی و پشتیبانی روانی از مواردی است که در این نوع از مراقبت صورت می‌گیرد.
مراقبت توانبخشی: این نوع از مراقبت شامل برنامه‌ریزی و اجرای تمرینات و فعالیت‌های توانبخشی است. این فرآیند برای بهبود عملکرد فیزیکی و روانی بیماران صورت می‌گیرد. فیزیوتراپی، درمان‌های ورزشی، طب سنتی و رژیم‌های غذایی از این نوع مراقبت به حساب می‌آیند.
مراقبت اجتماعی: این نوع از مراقبت شامل ارائه حمایت اجتماعی، مشاوره مالی، مشاوره اشتغال، مراقبت از بیماران معلول و ارائه خدمات اجتماعی برای کمک به بیماران در مقابله با مشکلات اجتماعی و اقتصادی است.
همچنین مراقبت از بیمار میتواند شامل مراقبت برای بیماری‌های خاص نظیر سرطان، بیماری‌های قلبی، دیابت، اختلالات تنفسی و غیره باشد. این نوع مراقبت بر اساس نیازهای ویژه بیمار و درمان خاصی که نیاز دارد، تجویز می‌شود.
مراقبت از بیمار در بیمارستان
اگر بیمار به دلیل وخامت حال خود نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد، باید از او در بیمارستان مراقبت کنید. برای این کار، باید موارد زیر را در نظر بگیرید:
- با قوانین و مقررات بیمارستان آشنا شوید: قبل از شروع مراقبت از بیمار، با قوانین و مقررات بیمارستان آشنا شوید.
- با پرستاران و پزشکان بیمار همکاری کنید: با پرستاران و پزشکان بیمار همکاری کنید و اطلاعات لازم را در اختیار آنها قرار دهید.
- از بیمار در برابر عفونت‌ها محافظت کنید: برای جلوگیری از عفونت، بهداشت را به طور کامل رعایت کنید و از دستکش و ماسک استفاده کنید.
مراقبت از بیمار در بیمارستان شامل یک سری فعالیت‌ها و تدابیر است که توسط تیم درمانی انجام می‌شود. مواردی مانند ارزیابی و تشخیص، مراقبت‌های پزشکی، مراقبت پرستاری، فیزیوتراپی و توانبخشی، مراقبت روانی و اجتماعی از این سری خدمات به حساب می‌آید. هدف کلی این مراقبت‌ها بهبود وضعیت بیمار، کاهش علائم بیماری و تسهیل فرآیند بهبودی و بهبود کیفیت زندگی آنها است. در زیر توضیحاتی درباره مراقبت از بیمار در بیمارستان توسط کادر درمان آورده شده است:
- ارزیابی و تشخیص: ابتدا تیم درمانی شامل پزشکان و متخصصان سایر حوزه‌ها نظیر پرستاران و تکنسین‌ها، بیمار را ارزیابی می‌کنند. این ارزیابی شامل جمع‌آوری اطلاعات درباره تاریخچه بیماری، علائم و نشانه‌ها، آزمایشات تشخیصی و سوابق پزشکی قبلی است. با توجه به این اطلاعات، تشخیص داده می‌شود و برنامه درمانی تعیین می‌گردد.
- مراقبت‌های پزشکی: پزشکان به تشخیص و درمان بیماری‌ها و مشکلات پزشکی بیمار می‌پردازند. آنها داروها را تجویز می‌کنند، آزمایشات تشخیصی را درخواست می‌دهند و عمل‌های جراحی را انجام می‌دهند. ضمناً، پزشکان در نظارت بر وضعیت بالینی بیمار قرار می‌گیرند و تغییرات لازم در برنامه درمانی را اعمال می‌کنند. این تغییرات در صورت نیاز تجویز می‌شوند.
- مراقبت پرستاری: پرستاران مراقبت مستقیم و روزانه از بیماران را به عهده دارند. آنها نظارت مستمر بر وضعیت بیمار، انجام روزمره‌های مراقبتی مانند تزریقات، تغییر بستر، تنظیم داروها و توجه به نیازهای بهداشتی بیمار را بر عهده دارند. همچنین، پرستاران به بیماران و خانواده‌هایشان درباره بیماری و درمان آنها آموزش می‌دهند.
- فیزیوتراپی و توانبخشی: در صورت لزوم، تیم فیزیوتراپیست‌ها و توانبخشی‌ها، برنامه‌های توانبخشی فیزیکی و حرکتی برای بیماران تهیه و اجرا می‌کنند. این برنامه‌ها بهبود عملکرد فیزیکی و حرکتی بیماران را هدف دارند. این موارد شامل تمرینات، تمدید عضلات، درمان‌های فیزیکی و استفاده از وسایل کمکی می‌شود.
- مراقبت روانی و اجتماعی: تیم مراقبت روانی و اجتماعی بیمار را در برابر استرس‌ها و مشکلات روانی و اجتماعی حمایت می‌کنند. آنها می‌توانند به بیماران و خانواده‌هایشان مشاوره روانشناختی و روانپزشکی ارائه کنند. همچنین می‌توانند آنها را از روش‌های مدیریت استرس و ارتباط مؤثر آگاه کنند.
مراقبت از بیمار در خانه
در برخی موارد، بیمار میتواند با مراقبت های مناسب در منزل بهبود یابد. در این صورت، اعضای خانواده باید با وظایف خود در قبال بیمار آشنا باشند و در انجام آنها مشارکت کنند.
نکات مهم در مراقبت از بیمار در منزل:
- تقسیم وظایف: وظایف مراقبت از بیمار را بین اعضای خانواده تقسیم کنید تا از خستگی و فرسودگی یک نفر جلوگیری شود.
- تهیه امکانات لازم: قبل از ترخیص بیمار از بیمارستان، از فراهم بودن امکانات لازم برای مراقبت از او در منزل اطمینان حاصل کنید.
- آموزش مراقبین: مراقبین بیمار باید در مورد نحوه مراقبت از بیمار، مصرف داروها و اقدامات درمانی آموزش ببینند.
- حمایت از بیمار: بیمار در این دوران نیاز به حمایت عاطفی و روحی خانواده خود دارد.
توجه داشته باشید که مراقبت از بیمار در خانه، به معنای ارائه خدمات درمانی و مراقبتی به بیماران در محیط خانگیشان نیز است. این نوع مراقبت به بیمارانی که نیاز به مراقبت پیوسته و پیگیری دارند، اجازه میدهد تا در محیط آرام و آشنا خانه خود بهبودی را تجربه کنند. در ادامه توضیحاتی درباره مراقبت از بیمار در خانه توسط تیم درمانی و پرستار در خانه آورده شده است:
- تیم درمانی در خانه: یک تیم درمانی متشکل از پزشکان، پرستاران، پرستاران اطلاعات پزشکی، فیزیوتراپیست‌ها، مشاوران روانشناسی و دیگر تخصص‌ها ممکن است در خانه بیماران حضور داشته باشند. البته این حضور به صورت مداوم نیست. آنها مراقبت مستقیم و پیگیری بالینی را انجام می‌دهند و بر اساس نیازهای بیمار برنامه درمانی تعیین می‌کنند.
- پرستاری در خانه: پرستاران در خانه بیمار می‌توانند نظارت بر وضعیت بیمار، تزریق داروها، تغییرات بستر، تمیز کردن زخم‌ها، تمرینات توانبخشی، ارائه مشاوره به بیمار و خانواده، و توجه به نیازهای بهداشتی و روزمره بیمار را بر عهده بگیرند. آنها همچنین می‌توانند آموزش به بیمار و خانواده‌اش در مورد مراقبت‌های خانگی و استفاده صحیح از تجهیزات پزشکی را ارائه دهند.
- مدیریت داروها: در برخی موارد، بیماران نیاز به مصرف داروهای پیچیده و دقیق دارند. در این صورت، پرستاران باید اطلاعات پزشکی را دریافت و به درستی آنها را انجام دهند. آنها ممکن است داروها را تجویز کنند و بیمار و خانواده‌اش را درباره نحوه استفاده صحیح از داروها آموزش دهند.
- مشاوره روانشناختی و اجتماعی: برای بیمارانی که نیاز به حمایت روانی و اجتماعی دارند، مشاوه روانشناختی و اجتماعی میتواند به بیماران کمک کند. آنها می‌توانند درباره مشکلات روانی، استرس، اضطراب و سایر مسائل مرتبط با بیماری صحبت کنند. همچنین راهنمایی و مشاوره لازم را دریافت کنند.
آیا در ایران بیمه هزینه مراقبت از بیمار را تحت پوشش قرار میدهد؟
در ایران سیستم بیمه درمانی عمومی وجود دارد که تحت عنوان بیمه درمانی اجتماعی شناخته می‌شود. این سیستم بیمه، هزینه‌های مراقبت درمانی را در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تحت پوشش خود پرداخت می‌کند. همچنین، بیماران می‌توانند از خدمات درمانی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی بهره ببرند.
بیمه درمانی اجتماعی در ایران بر اساس یک سیستم بیمه‌ای اجتماعی عمومی عمل می‌کند. در این سیستم، افراد و خانواده‌ها واجد شرایط بیمه درمانی، وجوه بیمه‌ای را پرداخت می‌کنند و در مقابل، بیمه درمانی برای آنها خدمات درمانی را تحت پوشش قرار میدهد. این سیستم پوششی را برای خدمات پزشکی، بستری‌ها، داروها و سایر خدمات بهداشتی فراهم می‌کند.
با این حال، باید توجه داشته باشید که هزینه مراقبت از بیمار نیز بستگی به نوع بیماری و نوع درمان مورد نیاز دارد. برخی خدمات و درمان‌ها ممکن است به صورت کامل توسط بیمه درمانی پوشش داده شوند. اما برخی دیگر احتمالاً به صورت جزئی پوشش داده شده یا باید توسط بیمار پرداخت شوند. برای دریافت اطلاعات دقیق درباره پوشش بیمه درمانی، بهتر است با شرکت بیمه خود یا سازمان بیمه درمانی محلی تماس بگیرید و از شرایط و قوانین آنها آگاه شوید.
آیا خانواده افرادی که از بیماری مراقبت می‌کنند به خدماتی نیاز پیدا می‌کنند؟
خانواده افرادی که نیاز به مراقبت دارند نیز به خدمات و پشتیبانی‌های خاصی نیاز دارند. مراقبت از فردی که به مراقبت ویژه و پیگیری مداوم نیاز دارد، به طور معمول بر خانواده تاثیر می‌گذارد. همچنین شرایط ممکن است بر زندگی روزمره آنها تأثیر گذارد. بنابراین ممکن است خانواده بیمار نیاز به خدمات زیر داشته باشد:
مشاوره و آموزش: خانواده بیمار نیاز به اطلاعات و مشاوره درباره نوع بیماری، روش‌های مراقبت، استفاده صحیح از تجهیزات و داروها، تغذیه، و مدیریت علائم و عوارض ممکن دارد. مشاوره و آموزش به خانواده میتواند به آنها کمک کند. سبب می‌شود تا بهترین روش‌ها را برای مراقبت از بیمار بشناسند و درک و راهنمایی لازم را بدست آورند.
حمایت روانی: خانواده ممکن است با استرس‌ها، اضطراب و احساسات ناشی از مراقبت روبرو شود. حمایت روانی از طریق مشاوره روانشناختی یا گروه‌های حمایتی میتواند به خانواده در مقابل این مسائل کمک کند. همچنین آنها را در مدیریت احساسات و استرس‌هایشان تقویت کند.
استراحت و حمایت از خود مراقب: خانواده نیاز به استراحت و آرامش دارد تا بتواند بهترین مراقبت را ارائه کند. فرصت استراحت، تناسب فیزیکی، تغذیه مناسب و مراقبت از خود از این موارد به حساب می‌آید.
خدمات حمایتی: در بعضی موارد، خانواده ممکن است نیاز به خدمات خاصی مانند خدمات نگهداری خانگی، پرستاری خانگی، خدمات روزانه، شبانه و غیره داشته باشد. این خدمات می‌توانند به خانواده در مدیریت بهتر مراقبت از بیمار کمک کنند.
کلام پایانی
مراقبت از بیمار چه در بیمارستان و چه در خانه نیازمند همدلی است. به خصوص زمانی که اعضای خانواده‌ها درگیر می‌شوند، شرایط برای آنها پیچیده می‌شود. با این حال خانواده‌های درگیر باید بیشتر امکانات خود را شناسایی کنند. در نهایت بتوانند به خوبی از بیمار خود مراقبت کنند.
