فشار خون بارداری چیست؟

فشار خون بارداری وضعیتی است که در آن فشار خون مادر پس از هفته بیستم بارداری افزایش می‌یابد و معمولاً کمی پس از زایمان به حالت طبیعی بازمی‌گردد. این عارضه در حدود ۶ تا ۸ درصد از بارداری‌ها رخ می‌دهد. با این حال پزشک شما ممکن است از اصطلاحات دیگری مانند فشار خون حاملگی یا فشار خون ناشی از بارداری نیز استفاده کند.

فشار خون بالا در دوران بارداری می‌تواند عوارضی جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. به همین دلیل، پزشک شما وضعیت شما و جنین را با دقت بیشتری باید تحت نظر بگیرد و برنامه درمانی مناسبی برای کنترل فشار خون و حفظ سلامت شما و نوزادتان بدهد.

مهم است بدانید که تشخیص و درمان به موقع فشار خون بارداری می‌تواند از بروز بسیاری از عوارض جلوگیری کند. بنابراین توصیه می‎کنیم فرصتی مناسب انتخاب کنید و این مقاله را که به دقت برای آگاهی شما ایجاد شده، مطالعه کنید. همچنین اگر باردار هستید، توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده هرگونه تغییر در وضعیت سلامتی خود، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

فشارخون حاملگی چیست؟

فشار خون حاملگی که یکی از عوارض شایع و جدی بارداری است که با افزایش ناگهانی فشار خون و وجود پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. این وضعیت می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد و در موارد شدید منجر به عوارضی مانند زایمان زودرس، مشکلات کلیوی، سکته مغزی و حتی مرگ شود.

فشار خون بارداری با سایر انواع فشار خون متفاوت است؛ به این دلیل که به طور خاص در نیمه دوم بارداری ایجاد می‌شود و پس از زایمان برطرف می‌شود. نکته قابل توجه این است که فشار خون بالا در دوران بارداری ممکن است هیچ علامت ظاهری نداشته باشد. به همین دلیل، لازم است مادر، مراقبت‌های پیش از زایمان را رعایت کند و به طور مرتب فشار خود را با دستگاه فشار سنج اندازه‌گیری کند.

انواع فشار خون در بارداری

در این دوران مادران با چهار نوع فشار خون روبرو هستند که هر کدام به یک نحوی آنها را به خطر می‎اندازد. در ادامه به آنچه که فشار خون در دوران بارداری می گویند بیشتر می‎پردازیم:

• فشار خون مزمن (Chronic hypertension): این نوع فشار خون پیش از بارداری در مادر وجود دارد و ممکن است بدون درمان نیز کنترل شود. وجود این وضعیت خطر ابتلا به عوارض بارداری، به ویژه پره‌اکلامپسی، را افزایش می‌دهد.
• فشار خون ناشی از بارداری (GESTATIONAL): این نوع فشار خون تنها در دوران بارداری و معمولاً پس از هفته بیستم ایجاد می‌شود. اگرچه اغلب بدون عارضه است، اما احتمال پیشرفت و ابتلا به پره‌اکلامپسی را افزایش می‌دهد.
• پره‌اکلامپسی (Pre-eclampsia): این وضعیت علاوه بر افزایش فشار خون، با اختلال در عملکرد اندام‌های حیاتی مانند کلیه‌ها، کبد و مغز همراه است. پره‌اکلامپسی یکی از عوارض بسیار جدی در بارداری است و می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد.
• ترکیبی از فشار خون مزمن و پره‌اکلامپسی: طبق توضیحاتی در این مقاله، در این حالت، مادر هم به فشار خون مزمن مبتلا است و هم پره‌اکلامپسی را تجربه می‌کند. این وضعیت خطرناک‌تر از هر یک از این شرایط به تنهایی است و مادر باید تحت نظر پزشک متخصص باشد.

علائم فشار خون در بارداری چیست؟

توجه کنید! این علائم هشدار دهنده فشار خون در بارداری است، در صورتی که به این نشانه‌ها بی توجهی کنید، سلامتی مادر و جنین را در خطر جدی قرار دادید!

فشار خون در این دوران، به ویژه زمانی که به پره‌اکلامپسی منجر شود، می‌تواند به درستی علائم هشداردهنده‌ای داشته باشد که متاسفانه، اغلب نادیده گرفته می‌شوند. در برخی موارد، این عارضه ممکن است بدون هیچ علامت ظاهری پیشرفت کند؛ اما در بسیاری از موارد، علائمی وجود دارند که نیازمند توجه فوری پزشکی هستند، نه خود درمانی در منزل!

شایع‌ترین علائم فشار خون در بارداری عبارتند از:

• تورم در دست‌ها، پاها و صورت، به ویژه اگر همراه با افزایش وزن سریع باشد، می‌تواند نشانه‌ای از تجمع مایعات در بدن و پره‌اکلامپسی باشد.
• سردردهایی که با داروهای معمولی تسکین نیابند و در پشت سر یا اطراف چشم‌ها احساس شوند.
• تاری دید، دیدن لکه‌های شناور، حساسیت به نور و دوبینی از جمله علائم هشداردهنده‌ای هستند که ممکن است نشان‌دهنده افزایش فشار خون و تاثیر آن بر رگ‌های خونی چشم باشد.
• درد در قسمت بالای شکم، به ویژه در سمت راست، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کبدی مرتبط با پره‌اکلامپسی باشد.
• کاهش قابل توجه در میزان ادرار تولید شده، می‌تواند نشان‌دهنده اختلال در عملکرد کلیه‌ها باشد.
• حالت تهوع و استفراغ که پس از هفته بیستم بارداری شروع یا بدتر شود.
• خستگی غیرعادی و ضعف عمومی بدن نیز ممکن است از علائم فشار بالا باشد.

علت فشار خون بارداری چیست؟

زنان باردار به دلیل تغییرات فیزیولوژیک گسترده در دوران بارداری، مستعد ابتلا به طیف وسیعی از اختلالات فشار خون هستند. افزایش حجم خون (hypervolemia)، تغییرات هورمونی و نیاز به افزایش خون‌رسانی به جفت، همگی بر سیستم قلبی عروقی مادر تأثیر گذاشته و آن را در معرض فشار قرار می‌دهند.

با توجه به تحقیقاتی ثبت شده در این مقاله، در سه ماهه اول بارداری، افزایش حجم خون منجر به کاهش نسبی غلظت هموگلوبین (ilutional anemia) می‌شود. همزمان با این تغییر، افزایش ترشح هورمون‌های تنظیم‌کننده فشار خون، به گشاد شدن رگ‌های خونی (vasodilation) و افزایش برون‌ده قلبی (cardiac output) منجر می‌شود. این تغییرات، با این همه افزایش فشار بر سیستم قلبی عروقی، به بهبود خون‌رسانی به جفت (placental perfusion) کمک می‌کنند.

با این حال، این تطبیق‌های فیزیولوژیکی در برخی موارد می‌تواند منجر به اختلالات فشار خون بارداری شود. یکی از عوامل مهم در بروز این اختلالات، جفت‌ریزی غیر طبیعی (abnormal placentation) است. در این شرایط، تعامل نامناسب بین جفت و مادر، به فعال‌سازی مکانیسم‌های جبرانی منجر شده و فشار خون مادر را افزایش می‌دهد.

عوامل دیگری مانند بیماری‌های قلبی عروقی زمینه‌ای (مانند فشار خون مزمن، دیابت و چاقی) نیز می‌توانند خطر ابتلا به اختلالات فشار خون بارداری را افزایش دهند.

عوارض فشار خون بالا در بارداری

همانطور که پیشتر گفتیم، فشار خون حاملگی (Gestational Hypertension) می‌تواند عواقب جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. بر اساس مطالعات انجمن متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG)، این عارضه می‌تواند خطرات بسیار جدی برای مادر، جنین و شرایط زایمان داشته باشد.

ابتلا به پره‌اکلامپسی، یکی از خطرناک‎ترین وضعیت‌های ناشی از عوارض فشار خون بالا در مادران باردار است. از دیگر عوارض مرتبط با فشار خون بارداری می‌توان به زایمان زودرس، محدودیت رشد جنین (به دلیل کاهش جریان خون به جفت)، زایمان سزارین و جدا شدن جفت اشاره کرد. در موارد شدید، این عارضه حتی می‌تواند به مرگ جنین منجر شود!

بنابراین، زنان مبتلا به فشار خون، باید قبل از بارداری از مراقبت‌های پزشکی دقیق برخوردار باشند. پایش مداوم وضعیت مادر و جنین توسط پزشک یا مامای متخصص، نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت عوارض احتمالی دارد. همچنین اطرافیان مادر موظف به آگاهی از علائم فشار خون بالا هستند، تا در صورت مشاهده هر یک از نشانه‎ ها او را به مراکز درمانی انتقال دهند.

درمان فشار خون بارداری

اگر به طور قطعی به دنبال راهکارهای درمانی هستید، لازم است هرچه سریع‎تر به پزشک مراجعه کنید، اما با این حال بهتر است بدانید که برای مدیریت فشار خون در دوران بارداری نیاز است این توصیه‌ها را بخوانید:

1. بعد از تصمیم جدی برای حاملگی، یک چکاپ کامل از وضعیت سلامتی خود انجام دهید. قبل از دوران بارداری درباره مراقبت‌های دوران بارداری آگاه باشید.
2. حتی در صورت داشتن احساس خوبِ سلامتی، برای پایش دقیق فشار خون و تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی اقدام کنید.
3. در صورت نیاز به مصرف داروهای تجویزی تحت نظر پزشک، به زمان خوردن قرص فشار خون حساس باشید و آنها را رعایت کنید. مصرف دارو در زمان معین خود، می‌تواند در کنترل فشار خون شما موثر باشد و شما را از خطرات جدی محافظت کند.
4. اندازه‌گیری منظم فشار خون در منزل و اطلاع‌رسانی به پزشک در صورت افزایش فشار خون، نقش مهمی در کنترل این وضعیت دارد.
5. مصرف غذاهای تازه و کم‌نمک می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. از مصرف غذاهای فرآوری شده و پر نمک باید خودداری کنید.
6. انجام فعالیت بدنی منظم با شدت متوسط (حدود 30 دقیقه در روز) علاوه بر کنترل وزن، به کاهش استرس و پیشگیری از عوارض بارداری کمک می‌کند.
7. ترک سیگار، پرهیز از مصرف الکل، مواد مخدر و دوری از رژیم غذایی نامناسب مانند مصرف مواد مضر چرب با مواد نگه‌دارنده و ماندگاری بالا، از جمله اقدامات ضروری برای حفظ سلامت مادر و جنین است.

درمان خانگی فشار خون بالا در بارداری

نیاز است قبل از مطالعه ادامه این مطلب در نظر بگیرید که قبل از هرگونه تغییر در رژیم غذایی یا سبکِ زندگی، باید با پزشک خود مشورت کنید. درمان خانگی به منظور کنترل فشار خون در بارداری باید به عنوان مکمل درمان‌های پزشکی تجویز شده باشد و هرگز جایگزین آنها نشود.

از بهترین راهکارها، برای مدیریت فشار خون بالا در بارداری رژیم غذایی سالم است:

• کاهش سدیم: مصرف نمک را به کمترین حالت خود برسانید؛ چون غذاهای فرآوری شده، کنسروها و غذاهای آماده معمولاً سدیم بالایی دارند.
• افزایش پتاسیم: میوه‌ها و سبزیجات تازه، آووکادو، موز و اسفناج منابع غنی پتاسیم هستند.
• غذاهای غنی از کلسیم: لبنیات کم‌چرب، سبزیجات برگ سبز تیره و بادام برای سلامت قلب مفید هستند.
• محدود کردن کافئین: مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند فشار خون را افزایش دهد.
• فعالیت بدنی منظم در برنامه روزمره خود ایجاد کنید! پیاده‌روی، شنا، یوگا و ورزش‌های کم‌ impact را در برنامه روزانه خود بگنجانید. با پزشک خود مشورت کنید تا یک برنامه ورزشی مناسب برای شما طراحی شود.
• برای مدیریت استرس و نگرانی های خود، از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا استفاده کنید و تلاش کنید روزانه برای آنها برنامه‎ای داشته باشید.
• به خواب کافی و با کیفیت خود اهمیت بدهید!
• در صورتی که دارای اضافه وزن هستید، با مشورت از پزشک و متخصص تغذیه، برنامه کاهش وزن سالمی را دنبال کنید.
• مکمل‌های غذایی می‌تواند کمک کننده باشد، اما قبل از مصرف هرگونه مکمل، حتماً با پزشک مشورت کنید. برخی مکمل‌ها مانند ویتامین D و منیزیم ممکن است به کاهش فشار خون کمک کنند.

جلوگیری از فشار خون در بارداری

اگرچه پیشگیری کامل از فشار خون حاملگی همیشه امکان‌پذیر نیست، اما داشتن برنامه ای برای پیشگیری، می‌تواند نقش مهمی در کنترل آن داشته باشد. مشاوره با پزشک قبل از بارداری برای ارزیابی وضعیت سلامت عمومی و داروهای مصرفی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

دریافت مراقبت‌های دوران بارداری به صورت منظم و از ابتدای بارداری، نیز در پیشگیری و کنترل فشار خون موثر است. تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و پرهیز از عادات ناسالم مانند مصرف دخانیات و الکل، غذاهای چرب و شور (فست‌فود و نیمه‌آماده) از دیگر عوامل موثر در کنترل فشار خون هستند. در برخی موارد، ممکن است فشار خون در دوران بارداری کاهش یابد. در چنین شرایطی، افزایش تدریجی مصرف سدیم، مصرف کافی مایعات و انجام فعالیت‌های فیزیکی سبک، می‌تواند به بهبود فشار خون کمک کند.

برای کاهش فشار خون بارداری چه بخوریم؟

تغذیه سالم یکی از مهم‌ترین عوامل در کنترل فشار خون بالا در دوران بارداری است. رژیم غذایی مناسب نه تنها به کاهش فشار خون کمک می‌کند، بلکه برای سلامت مادر و جنین نیز بسیار مفید است.

بنابراین این غذاها را بیشتر مصرف کنید:

1. میوه‌ها و سبزیجات، به این دلیل که حاوی پتاسیم، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که به کاهش فشار خون کمک می‌کنند. موز، پرتقال، اسفناج، کلم بروکلی و گوجه فرنگی از جمله بهترین گزینه‌ها هستند.
2. غلات کامل، فیبر موجود در غلات کامل به کاهش کلسترول و فشار خون کمک می‌کند. نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و جو دوسر را جایگزین غلات تصفیه شده کنید.
3. لبنیات کم‌چرب، به این دلیل که کلسیم موجود در لبنیات برای سلامت قلب و عروق مفید است. شیر، ماست و پنیر کم‌چرب را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
4. حبوبات، مانند لوبیا، نخود و عدس سرشار از فیبر، پروتئین و مواد معدنی هستند که به کاهش فشار خون کمک می‌کنند.
5. آجیل و دانه‌ها:، مثل بادام، گردو، تخمه آفتابگردان و کنجد سرشار از چربی‌های سالم و منیزیم هستند که برای سلامت قلب خیلی مفید هستند.
6. ماهی‌هایی مانند سالمون، قزل‌آلا و ماهی تن، حاوی اسیدهای چرب امگا-3 هستند که به کاهش التهاب و بهبود سلامت قلب کمک می‌کنند. از مصرف ماهی تن کنسروی کاملا دوری کنید و به صورت تازه آنها را تهیه کنید.

فشار خون بارداری باید چند باشد؟

در دوران بارداری، پایش منظم فشار خون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به‌طور معمول، فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) کمتر از 140 میلی‌متر جیوه و فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) کمتر از 90 میلی‌متر جیوه، به عنوان فشار خون نرمال در بارداری در نظر گرفته می‌شود. در حقیقت فشار خون نرمال در بارداری به طور کلی بین 12 روی 8 تا 14 روی 9 در نظر گرفته می‌شود، اما چرا محدوده 14 روی 9 هم ذکر می‌شود؟

گاهی اوقات، به دلیل تغییرات فیزیولوژیک در دوران بارداری، فشار خون ممکن است اندکی بالاتر از محدوده ایده‌آل باشد و باز هم در محدوده طبیعی برای بارداری در نظر گرفته شود.

اهمیت بالا بودن مینیمم فشار خون در بارداری بیشتر یا کمتر از ماکزیمم آن نیست و هر دوی این پارامترها از یک درجه اهمیت برخوردارند. توصیه می‎کنیم از علت فشار خون بالا آگاه باشید و در صورت مشاهده علائم، آنها را از پزشک متخصص پیگیری کنید.

آیا فشار خون برای بارداری ضرر دارد؟

در دوران بارداری در صورتی که با فشارخون بالا دست به گریبان باشید لازم است این مواد غذایی را کمتر مصرف کنید:

• نمک، سدیم موجود در نمک می‌تواند فشار خون را افزایش دهد، آنها را حذف کنید!
• قند، نوشابه‌های گازدار، آب‌نبات و شیرینی‌ها باعث افزایش وزن و مقاومت به انسولین بدن شما می‌شوند که هر دو عامل خطر برای فشار خون در حاملگی هستند.
• چربی‌های اشباع شده و ترانس، این نوع چربی‌ها در گوشت‌های قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای فرآوری شده یافت می‌شوند و می‌توانند سطح کلسترول را افزایش دهند.

سخن پایانی

یکی از مشکلات مادران و پدرانی که در انتظار نوزاد خود هستند، نگرانی فشار خون بارداری است که اغلب در مورد خطرات آن شنیده اند. اگر شما هم با شنیدن خطرات احتمالی دچار نگرانی شدید، لازم است این مقاله را مطالعه کنید. منابع مطالعاتی این مقاله از منابع به روز پزشکی الهام گرفته شده و اطلاعات دقیقی در اختیار شما قرار می دهد.

کامران نوروزی

سلام خوشحالم که با شما آشنا شدم من کامران نوروزی ام. کارشناس ارشد مهندسی پزشکی کنجکاو و عاشق نویسندگی داستان من دقیقا از زمانی شروع شد که با دنیای تجارت الکترونیک آشنا شدم از اون موقع تا حالا سعی کردم بهترین تجربه خرید و مشاوره آنلاین تجهیزات پزشکی رو به کاربران هاسپکسا منتقل کنم. و این داستان همچنان ادامه داره ….